चितवन। प्रजातान्त्रिक योद्धा नेपाली काँग्रेसका मुर्धन्य नेता ८३ वर्षीय कृष्णलाल सापकोटा अझै पनि निष्ठाको राजनीतिमा विश्वास राख्छन् । विसं १९९५ सालमा म्याग्दीको फूलवारी गाउँमा जन्मेर पछि चितवनलाई कर्मभूमि बनाएका नेता सापकोटा १२ वर्षको किशोरवय मै राजनीतिसँग नजिक भए । पार्टीको विभिन्न पदमा बसेर भूमिका निर्वाह गरेका सापकोटाले यसपालीको महाधिवेशनमा कुनै पदको आकांक्षा राखेनन् ।
राजनीतिक यात्रा हेर्ने हो भने सापकोटा विसं २००७ सालको प्रजातान्त्रिक क्रान्तिका बखत उनी १२ वर्षका हुँदा नै जुलुसमा सहभागि भएका मान्छे हुन् । त्यो बेला राजनीतिको ‘र’ पनि बुझेका थिएनन् । “जानेर होइन, जुलुस आयो, जुलुस आयो भने, के आयो भनेर हेर्न गएको, रमाइलो जस्तो लागेर म पनि आन्दोलनमा सरिक भएको हुँ” त्यो बेला सम्झँदै सापकोटाले भने, “पाका मान्छे मात्र होलान् कि म जस्ता नि होलान भनेर हेर्दै थिएँ, केटाकेटी पनि रैछन्, अनि म पनि त्यसैमा मिसिएँ । ”
त्यही बेलादेखि नजानिँदो किसिमले काँग्रेस पार्टीसँग नजिक हुन पुगेको उनी सुनाउँछन् । सापकोटा विसं २०१२ सालमा औपचारिक रुपमा नेपाली काँग्रेसको क्रियाशील सदस्य बने । विसं २०१३–०१४ सालमा शिक्षक भएर अध्यापन गराउने र पार्टीगत चेत बढाउन पनि अग्रसर बने । त्यो बेलामा राजाले चुनाव नगराएपछि भद्रअवज्ञा आन्दोलनको घोषणा काँग्रेसले ग¥यो । उनी त्यसमा पनि सक्रियताका साथ लागे । विसं २०१५ सालमा शिक्षक पेसाबाट राजिनामा दिएर पूर्णकालीन रुपमै नेपाली काँग्रेसमा होमिएको उनले सुनाए ।
पहाडको दुखजिलो जीवन र राजनीतिको तारतम्य मिलाउने क्रममा उनी परिवारसहित समथर ठाउँ चितवनमा बसाई सरे । चितवनमा त्यो बेला औलो लागेर मरिन्छ भनेर कोही आउन नमान्ने, दुई सय घर सुकुम्बासीलाई ल्याउन पहल गरे पनि नमानेपछि गरीबगुरुवा दश घर बटुलेर सापकोटा चितवन झरेको स्मरण सुनाउँछन् ।
चितवन आएको एक महिना नपुग्दै पञ्चायती व्यवस्थाको विरोध गरेको आरोपमा वारेन्टसहित प्रहरीको पक्राउमा परे । उक्त आन्दोलन विसं २०१७ सालको पच्चायत र त्यसअघिका विभिन्न राजाले गरेका गतिविधि विरुद्धको थियो । भीमफेदी जेल र काठमाडौँ भद्रगोल जेलमा गरेर दुई वर्ष जेलनेल खेपे । जेलमा रहँदा कुटपिट नगरे पनि नेल बाँधेर मानसिक यातना दिएको उनलाई याद छ । उच्च नेताहरु महेन्द्रनारायण निधि, डालेन्द्रबहादुर अमात्यलगायत धेरै काँग्रेसी साँसद पक्राउ परेका थिए । उनी २०१९ सालमा जेलबाट छुटेर आए ।
चितवनमा बखानसिंह गुरुङको घरमा तत्कालिन सेनाले आगो लगाइदिएपछि विसं २०१८ सालको जनक्रान्ति असफल भएको थियो । त्यसैले चितवनमा काँग्रेसी हुँ भनेर बोल्ने हिम्मत धेरैले गरेनन् । त्यसमा काँग्रेसी हो भनेर उभिएर हिँड्नेमध्येका अग्रणी सापकोटा थिए । “यस्तो बेलामा काँग्रेस भइरहनु पर्छ है, एक दिन परिवर्तन हुन्छ भनेर सम्झाउँथेँ” उनले थपे । जेल बसेर आएको हुनाले परिपक्व काँग्रेस हो भनेर पाकाहरुले विश्वास गरेर जिम्मेवारी पनि दिन्थे ।
काँग्रेसलाई चितवनमा पुर्नजीवित गर्ने काममा उनको ठुलो योगदान रहयो । पार्टी संगठन विस्तारको अभियान थालेपछि विसं २०३१ सालमा काँग्रेसको जिल्ला समिति बन्यो । जमानसिंह गुरुङ सभापित भए । उनी त्यसमा सचिव बनेर काम गरे । विसं २०४४ सालमा जमानसिंहको देहान्त भएपछि पार्टीको जिल्ला सभापतिको नेतृत्व सम्हालेर अघि बढे सापकोटा । पार्टीको जिम्मेवारीसँगै २०४९ सालमा जिल्ला विकास समितिको सभापति बने । उनले नै देशभरका जिल्ला विकास समितिहरुको सञ्जाल बनाउन पहल थाले र उनकै अध्यक्षतामा सञ्जाल स्थापना गरे ।
विसं २०४६ सालको जनआन्दोलनको संयोजक रहेर अग्रपंक्तिमा रहेका सापकोटा बहुदल आएपछि राजनीतिक यात्रा सहज बनेको अनुभव सुनाउँछन् । त्यसपछि धेरै मानिस काँग्रेस बन्न आएको उनले बताए । तर निष्ठाको राजनीति गर्नेको खाँचो अहिले पनि रहेको बताउँछन् ।
पहिलेको सभामा औँलामा गन्न मिल्ने काँग्रेस भएको सम्झदै उनले भने, “२०३६ सालको जनमत संग्रहमा चितवनमा एक सयजना पनि काँग्रेस थिएनन्, तर पनि जनमत संग्रहमा चितवनमा दशहजार मतले काँग्रेसले जितेको थियो, उनले आश्चर्य प्रकट गर्दै अगाडी भने, “अहिले काँग्रेस नै काँग्रेस भएको जस्तो देखिन्छ तर चुनावमा जित्दै जित्दैन, के भा‘को होला ।”
काँग्रेसमा देखिएको विचलन प्रति उनी निरास छन् । लामो संघर्षबाट आएकाबाट प्रशिक्षित भएका भए अनुभव सिकेर वास्तविक काँग्रेस हुन्थे होला तर अहिले काँग्रेसमा कमाउन पाइन्छ भनेर लागेका धेरै देखेको उनले बताए ।
उनले अहिले काँग्रेसमा राजनीतिक संस्कारको कमि भएको औँल्याए । अबको नीति भनेको काँग्रेसी संस्कार निर्माण हुनुपर्नेमा जोड दिने हुनुपर्छ भन्छन् उनी ।
यसपालिको चौधौँ महाधिवेशनमा भने उनले उम्मेदवार नउठ्ने घोषणा गरेका छन् । उनले स्व गिरिजाप्रसाद कोइरालाको अन्तिम सभापतित्वको कालमा निर्वाचनमा जित्न नसकेपछि नेपाली काँग्रेसको केन्द्रीय समितिमा आमन्त्रित सदस्यमा रुपमा पुगेका थिए ।
अबको राजनीति युवालाई हस्तान्तरण गर्नुपर्ने ध्येयका साथ उम्मेदवारी नदिएको उनले बताए । “जीवनभरी आफैले पद ओगटेर बसे युवाले कहिले मौका पाउने ?” उनले प्रश्न गरे । उनले आफ्नो अनुभवमा आधारित पुस्तक समेत लेखिसकेका छन् । ‘काग्रेसको कायाकल्प कि प्रजापरिषदको बाटो’ भन्ने पुस्तक लेखेर काँग्रेसलाई कसरी सुधार गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा त्यसमा समेटेको उनले बताए । यसअघिको पुस्तकमा भने १७ सालपछिका घटना परिघटना समेटेको सापकोटाको भनाइ छ ।